- Ồi! Chồng chị tặc lưỡi - ít nữa nơi này chẳng còn là nơi trú ngụ của chúng nữa đâu. Chẳng săn bắt thì cũng chẳng để làm gì.
- Còn việc bảo vệ môi sinh? - Chị không hiểu hàm ý của chồng.
- Cô cứ như con chim gõ kiến ấy, tưởng cứ khua mỏ là rừng phải động - Anh chồng bực bõ cắt lời vợ.
Chị phật ý xoay người vào tường, nhưng anh chồng vẫn nằm chắp tay sau gáy nhìn lên đỉnh màn mãi suy tính chuyện gì tận đâu đâu.

Lúc này chị đã lo hão. Chuyện chị bắt gặp con gấu chết oan, đội trưởng cho qua tự đời thuở nào rồi.
- Công việc tỉ mẫn này cũng vất vả đấy nhỉ. - Anh ta săm soi một lúc rồi lên tiếng.
- Cũng có cái thích anh ạ. - Chị không định trả lời thế.
- Ờ, thích cũng thích, mà vất vẫn vất chứ. Khoảnh rừng này xem ra toàn gỗ táp nham. - Anh ta nói với giọng bí thử, song mắt lại có ánh ranh mãnh.
- Chẳng táp nham đâu. - Chị thật thà nói - Lát hoa, gụ, lim… đủ cả. Ngoài những cây đã có thể khai thác, còn nhiều cây nhỡ, cây con.

Vừa lúc tiếng gõ kiến chợt lại rộ lên.
- Hừ! Tao định hỏi tội mày đã lâu. - Đội trưởng trật súng ra khỏi vai.
- Đừng, anh ạ. - Chị hốt hoảng nói, giọng van lơn - Để cho nó vui rừng. Chị không dám ra mặt bênh con chim.
- Được thôi! Anh ta nói vẻ dễ dãi - Để cho nó lêu têu ít lâu nữa. Nó không chết thì rồi cũng phải cuốn xéo.
- Sao vậy? Chị ngơ ngác hỏi.
- À, "tư duy mới" mọi cái đều có thể xảy ra. - Anh ta nói lấp lửng - Này! Có muốn lên công tác công đoàn với đức ông chồng không? Trên cho công đoàn lâm trường thêm chỉ tiêu một cán bộ chuyên trách nữa đấy. Nữ càng tốt.

Chị biết đội trưởng có quyền nói giọng ấy bởi anh ta ở trong thường vụ đảng ủy lâm trường. Lên làm ở văn phòng công đoàn hay lên làm một công việc gián tiếp trên lâm trường bộ là mơ ước của không ít công nhân, cán bộ đang hàng ngày dầu dãi trong rừng. Nhưng sao chị lại cảm thấy lo lắng. Mình có gì "sai lầm, thiếu sót hoặc sơ suất" nên bị điều đi? Chị đã có quá nhiều kinh nghiệm về những chuyện tương tự. Hồi đang là học sinh, cô bí thư chi đoàn lớp không đồng ý kết nạp vào đoàn một bạn học con ông, cháu cha vừa lười, vừa ngổ.

Buổi sơ kết thi đua cuối tháng, cô được gần hết ban chấp hành chi đoàn, dưới sự chỉ đạo của bí thư đoàn trường và giáo viên chủ nhiệm, "góp ý thẳng thắn và chân thành" về khuyết điểm ít quan tâm đến phong trào học tập của lớp. Cô nhận là có phần đúng. Cô được chuyển sang làm cán bộ lớp phụ trách lao động, vì "có sức khỏe và tháo vát". Ngày mới ở trường lâm nghiệp ra xin được về làm ở lâm trường này, cô gái trẻ háo hức bước vào đời nhận việc bố trí và theo dõi phần việc thuê làm vệ sinh rừng. Mỗi toán người ngoài lâm trường đến làm công việc chặt dọn những cây gỗ tạp, những cây con lam nham, những dây leo, đều do một người đứng ra nhận khoán và thanh toán với lâm trường.

Cô muốn chủ động làm việc, nhưng bao giờ cũng đụng phải một số nguyên tắc, thủ tục nào đó mà cuối cùng cũng phải qua tay trưởng phòng kế hoạch và trưởng phòng tài vụ quyết định. Được ít lâu, cô nhận thấy có những điều mờ am dính với bọn "cai đầu dài". Cô vừa nêu lên những nhận xét này với lãnh đạo tuần trước thì tuần sau trong cuộc họp của phòng kế hoạch, cô được góp ý cũng "chân thành và thẳng thắn" về những thiếu sót ảnh hưởng đến việc hoàn thành kế hoạch của lâm trường. Cô nhận là có thiếu sót. Thế là cô được điều đi làm cái việc điều tra, tu bổ rừng "cho hợp với năng lực chuyên môn và nhu cầu công tác".

Cô được giao hẳn một khoảnh rừng với một trách nhiệm khá mù mờ, khó gọi tên phân minh, nhưng nếu tận tâm làm thì cơ man là việc. Vốn được đánh giá là ý thức tổ chức tốt, cô chấp hành nghiêm chỉnh sự điều động. Tuy nhiên, từ đó cô đâm ra dè dặt trong lời nói, trong việc làm, và trong các cuộc họp kiểm điểm cô cứ lo nơm nớp. Người yêu cô có viết thư an ủi và động viên cô. "Học triết ở lớp chính trị mà em không nhớ: tự do nghĩa là nắm được qui luật. Qui luật đây, với chúng ta, là qui luật cách sống hiện tại, tự do đây là hoài bão mỗi người". Anh muốn nói đến qui luật sống nào vậy? Hoài bão nào vậy? Cô thấy mình mới nhỏ nhoi làm sao!   

Những ngày ấy, trong khoảnh rừng này, đã có những giờ phút chị chỉ biết lầm lũi làm việc. Và may, những tiếng chim gõ kiến đã đến làm bạn với chị, như là một sự nâng đỡ.

Trong khoảnh rừng mình phụ trách chị phát hiện ra một cây vàng tâm. Nơi ấy là một góc rừng heo hút ngày trước nổi tiếng linh thiêng, những tay thợ rừng, thợ săn liều lĩnh nhất cũng không dám bén mảng tới. Câu chuyện dính với một truyền thuyết về một vạt rừng đầy những cây vàng tâm bị con người bòn rút đến kiệt. Ồ! Gỗ vàng tâm! Ngày còn học trường chuyên nghiệp, chị quen một ông già vốn là chủ một hiệu đồ gỗ xưa kia.
- Cháu ạ, làm đồ gỗ gia dụng, người ta hay chuộng những gụ, những lát. Các loại này thì đẹp thật, quí thật. Cái "anh" vàng tâm thì không có màu sắc tôn quí của gụ, vân hoa lộng lẫy của lát. Màu sắc nó giản dị, khiêm nhường thôi, nhưng nó lại có những cái hay khác: nhẹ mà bền, không mối, không mọt, không mục, không nứt, rất ít biến dạng.

- Cháu nghe nói gỗ vàng tâm chỉ làm áo quan thôi.
- Làm áo quan thì nhất đẳng rồi. Ngày trước có ngôi mộ hơn trăm năm đào lên cỗ săng vẫn y nguyên. Cái chất gỗ ấy dùng làm gì chả tốt. Tiếc là cây vàng tâm ở ta nay mất giống rồi hay sao ấy.
Nhớ lại lời ông già, trong đầu chị lóe lên một ý nghĩ: liệu có thể bảo tồn và phát triển giống cây này ở đây không? ý nghĩ vụt ra nhanh như tia chớp và không chịu rời khỏi trí óc chị nữa. Song… có được không nhỉ? Có nên không nhỉ? Chị viết thư cho chồng. Anh khuyến khích chị.

Anh cho biết anh cũng đang thai nghén một đề tài. "Chúng mình cùng quyết tâm đạt đến những công trình khoa học, nho nhỏ thôi cũng được. Có nhỏ rồi mới có to! Nhưng em hãy ướm xem ý tứ lãnh đạo ra sao". Chị chưa dám "ướm" và chờ một dịp "may". Vậy mà giờ đây lúc có chồng bên cạnh… Linh tính báo cho chị cây vàng tâm đang bị đe dọa.

Đội trưởng bỏ đi khá lâu, chị vẫn còn phân vân. Tộc, tộc, tộc,… Con gõ kiến hiểu được nỗi lòng chị chăng mà tiếng gõ nghe rời rạc. Chị cảm thấy buồn nôn, phải vịn vào một thân cây. Phải chăng đây là một tín hiệu mừng? Với chị, cái mừng nào hình như cũng kề cận cái lo. Chị nhớ đến đứa con đầu, và lòng chị nhói lên. Ôi! Đứa con của tình yêu đang độ, của niềm tin tươi nguyên. ấy là một buổi trưa nắng dịu.

Ngôi nhà lá im ắng náu mình trong vườn cây ven rừng. Tiếng chim ríu ran xa xa, và gió lướt nhẹ trên mái lá. Khung cảnh và không khí có chút gì quạnh quẽ rất dễ gợi buồn, làm mủi lòng những ông già đã về hưu và đẩy những cô cậu thanh niên đến những nơi ồn ã. Nhưng thần hạnh phúc đang đáp xuống căn nhà này. Chị chuẩn bị đi làm chiều thì chồng chị bước vào.

Anh ôm chị chặt chặt, cho biết anh theo một đoàn công tác, chỉ tranh thủ ghé qua chốc lát thôi. Lúc này chị đang nằm trong vòng tay chồng. Anh vừa vuốt ve vợ vừa thì thầm: "Em có nhớ anh không? Anh mới được kết nạp Đảng. Anh đang phấn đấu để được đi Tây, đi nghiên cứu sinh ấy mà. Đi về, anh sẽ không lùi xùi như thế này nữa. Anh sẽ…" Chị phụng phịu (chị không nỡ giận anh): "Anh không có chuyện gì để nói với em nữa hay sao?"

Anh hôn hõm vai chị: "Anh muốn con chúng mình được hoài thai trong ước mơ và hoài bão của cha mẹ nó, lúc này này!" Chị khẽ "ứ ư" trong cổ và tiếp nhận anh. Trong đê mê, chị vẳng nghe tiếng chim gõ kiến âm âm, dồn dập, tựa hồ sóng âm thanh cũng có sức mạnh chao đảo. Nhưng chị đang như tự tan ra, và những âm thanh ấy rồi cũng mất hút đi trong hư ảo. Đúng như mong muốn của vợ chồng chị, hơn chín tháng sau chị sinh con, một đứa con trai tròn trĩnh, bụ bẫm, rất chóng biết nói, nhưng chậm biết đứng, biết đi.  Ngày chồng chị xin chuyển công tác về quê nhà, đứa bé bỗng kém ăn, suốt ngày lầm lì, ủ dột.

Đêm đến, nó trằn trọc và thở dài như người lớn. Sau ít ngày, nó thỉu dần và ra đi trên tay người mẹ. Nỗi vui được sum họp thường xuyên với chồng chẳng làm chị khuây khỏa bao nhiêu. Gia dĩ, anh có những lo toan mà chị không hiểu lắm. Đến khi được làm thư kí công đoàn lâm trường anh lại có thêm những đam mê mới. Một trong những cái mới ấy là thích khoác khẩu A.K cưỡi ngựa dạo rừng, khi thì với giám đốc, khi thì với đội trưởng đội ba.

* * *

Tôi thì tôi biết anh ta khá rõ. Anh ta với tôi đồng hương, hồi đó làm việc  cùng cơ quan. Tôi tốt nghiệp đại học trước anh ta khá lâu. Vừa đến nhận việc hôm trước, hôm sau anh ta đã tìm đến thăm tôi. Anh ta kể những mẩu chuyện quê hương làm quà khá hấp dẫn, rồi chuyển qua bộc bạch lúc nào tôi chẳng kịp nhận ra.
- Khóa em ra trường khối người còn nằm chờ. Ông chú thứ trưởng của em định xin cho em về một viện nghiên cứu trung ương. Phải chờ biên chế hơi lâu. Em không muốn về quê. Muốn thì xong ngay. Hãy bay nhảy cái đã. Cân nhắc mãi rồi em chọn thành phố này. Cũng là một trung tâm kinh tế, văn hóa đấy chứ nhỉ. Ông giám đốc cơ quan ta thế nào anh?

Tôi thấy ưa anh ta. Tiếp chuyện anh ta một lúc, tôi đã giới thiệu cặn kẽ cho anh ta biết tính nết, sở thích của thủ trưởng và các nhân vật khác có máu mặt trong cơ quan.

Hai năm sau, giám đốc cử anh ta làm tổ trưởng tổ công tác gồm hơn mười người.
- Các anh biết không? - Thủ trưởng kìm giọng giải thích cho người nào đó đã huýt sáo miệng khi biết tin ấy - Mấy ai năng nổ được như hắn ta. Có nhớ hồi sơ tán tránh thằng Ních-xơn không? hắn ta đã lặn lội cắt cho cơ quan bao nhiêu là cói để lợp tán.

Tôi cũng giữ một cương vị lãnh đạo trong cơ quan, tuy ở vào một vị thế mà tiếng nói kém sức nặng, tôi hiểu rằng chừng ấy chưa đủ để làm trưởng về chuyên môn dù chỉ là một tổ.
- Thôi, hắn ta chẳng quá dốt và chưa nát hơn số người khác. - Tôi tự nhủ để cảm thấy yên lòng.
Anh ta có vẻ là người khá. Chịu khó học hỏi, cả trong lĩnh vực khó thừa nhận người khác hơn mình nhất. Dĩ nhiên, anh ta cũng chọn người và chọn lúc để học hỏi.

Anh ta hay tâm sự với tôi. Hôm cưới vợ, anh ta nài tôi về quê dự cho được. Anh ta lấy một cô gái cùng huyện học trường lâm nghiệp ra. Cô gái xinh xắn và đôn hậu ấy đã trao mối tình đầu một cách thơ ngây pha chút dại khờ như mọi niềm yêu chất phác và trọn vẹn. Điều đó mơn trớn cái hãnh diện của anh ta khiến anh ta thấy mình bao dung, nhất là mỗi khi anh ta ngậm ngùi một cái bóng yêu kiều thị thành vờn qua cuộc đời mình. Tuy vậy, anh ta cũng đã lần chần mãi mới cưới. Cưới xong, cô vợ vẫn ở lại nhà mẹ đẻ.