Mưa đậm hạt thổi tạt vào mái tôn, căn nhà như đang lên cơn run. Mấy miếng ván thùng gỗ đóng vá đụp bên hiên nhà rỉ giọt, hàng chữ U. S. Army màu đen hằn sâu trên gỗ. Thành vừa phủi nước đọng trên cặp đồ rằn ri vừa huýt gió. Răng hắn vẩu ra, làm tiếng huýt khó khăn chật vật. Hắn quay lại tôi, hỉnh mũi cười.

- Mày thấy không, tao đã bảo, ở cái xứ đất đỏ này mưa dễ ợt mà mày không tin. Tao không bất ngờ tạt qua bến xe thì sức mấy mà gặp được mày. Rồi con ngồi chết dí ở đó mà chờ con ạ.

Hắn vuốt tóc cười xòa, hàm răng lộn xộn từ thuở nhỏ bây giờ vẫn nhơn nhởn như thế . Tôi không nhìn ra dáng thằng bạn ngày xưa nữa. Nước da đen xạm, mắt rợn tia máu với bộ đồ trận tạo cho hắn hình ảnh sẵn sàng sống mái với cuộc đời. Một cô gái da tai tái sà vào lòng hắn, cười đưa chiếc răng vàng.

- Anh Bảy, uống gì đi anh?

Hắn vỗ vào mông cô bé cười tít mắt.

- Thôi mà em, đứng đắn chút coi. Cho anh hai cái whisky-co cho ấm bụng.

Cô bé vuốt lưng Thành cười mơn :

- Làm bộ dữ!. Uống rượu cho nóng máy rồi coi ai đứng đắn cho biết cà.

Cô bé nguýt dài, đi vào quầy. Thành quay sang tôi nói nhỏ.

- Tao là vua các em ở đây đó mậy. Sống nhờ vào da thịt của các em cho qua ngày đoạn tháng mà. Sao độ rày mày làm gì?
- Cũng tà tà cho qua ngày đoạn tháng. Mày vào đây lâu chưa?  Gia đình ra sao?

Thành rút thuốc hút.

- Vào từ thời ông Diệm di dân dinh điền kìa, rồi đi lính và đóng tại đây luôn. Một vợ, hai con. Gia tài có một cái bar do mụ vợ bán, chứa  các em út. Kể thì cũng phong lưu đó mày.

Hắn trả lời tỉnh bơ, coi việc đó chẳng có gì lạ. Tôi im lặng nhấm rượu, hơi coca bốc lên quyện lẫn mùi whisky thơm đậm làm ấm rang. Thành uống thêm hai cái sec nữa, nhìn mông ra ngoài mưa nói nhỏ :

- Tao mới về ngoài mình thăm. Ban ngày tạt vào làng thăm chút, tối ra phố ngủ. Làng mình nát bét rồi. Mày còn nhớ thằng Lưu không hè?
- Phải thằng con mụ Lý ốm nhom đó không?
- Ừ nó đó, hôm tao về thì nó chết được hai ngày rồi. Chết thối bỏ mẹ. Ông già nó bị bên kia bắt vì lầm, bởi lý do lão cứ toang toang cái mồm mong Mỹ ném bom  ngoài bãi cát, để lão lượm vỏ bom về làm soong quánh. Lão là thợ bạc mà mày. Còn thằng Lưu đi dân vệ, tối uống rượu đi cà tàng bị quân ta bắn nhầm quân mình chết. Thiệt là bậy. Còn ông chú nó thì bị đui cặp mắt.
- Lão năm Luông bị đui mắt à?

Hắn hớp một hớp rượu, rít thuốc nhìn chăm bẳm vào cạnh bàn.

- Thối bỏ mẹ. Ngoài mình, độ rày người lớn con nít có tật xe lính Mỹ chạy qua là đứng bên lề đường đưa tay với theo gọi O.K. Bọn nó vãi kẹo, đồ hộp xuống cho,người ta bu nhau mà giành lấy. Số lão Luông vô phúc, cũng ăn quen làm vậy, gặp mấy thằng Mỹ chơi khăm nó đi trên xe liệng xuống một trái lựu đạn cay. Lão tưởng đồ hộp dành chụp lấy ôm vào mình, khói xì làm mù cả cặp mắt. Bọn lính trên xe được một mẻ cười!!
- Khốn nạn, sao không kiện?
- Có chớ, nhưng rồi đâu cũng vào đấy. Thời chiến tranh mà mày còn đặt niềm tin quá nhiều ở luật pháp. Tao thì hết rồi. Mỗi người đều có lý do riêng, và lý do đó càng mạnh hơn nếu có súng.

Tôi nhìn Thành xa lạ. Hắn kêu thêm một ly rượu nữa. Mắt hắn đỏ lừ. Cô gái đem rượu ra, cười tình :

- Anh Bảy uống nhiều rồi nghen. Hai anh đi không em kêu?
- Có món nào thơm không mà mời hoài vậy? Hắn ôm cô gái vào lòng hỏi lè nhè.
- Chỉ bổn cũ soạn lại thôi. Trời mưa không có khách ngồi bói bài rồi ca cải lương hoài cũng buồn. À, nè anh Bảy, con Hồng nó mới đau dậy ngó kháu lắm đó.
- Ôi, thôi lạy cô, tha cho em cái món teo Đại Hàn đó. Bổn cũ soạn lại thì chán ngắt. Thịt dẫu ngon mà nướng đi nướng lại nhiều lần cũng dở phải không mậy? Thành quay sang tôi. Tôi im lặng gật đầu tán đồng. Môi hắn đã hơi mềm, hắn kêu mang cả chai rượu ra tì tì uống.
- Lâu ngày gặp nhau, uống đi mày. Hơn mười năm rồi còn gì. Bỏ mẹ cái phần coca ngọt ngọt đó đi, uống với tao hết nửa chai này. Cha nó, mai kia mốt nọ tao hoặc mày đứa nào còn đứa nào đi. Uống đi mày.
- Mày chỉ nói bậy.
- Ở đây tao thấy chết thường quá mà. Chết lổn ngổn, dễ dàng đến bất cứ lúc nào. Có gì lạ đâu. Uống đi mày.

Rượu bốc nóng rang hai gò má. Mưa nặng hạt thêm, nước màu đỏ quánh chảy tràn bên hiên. Thành chống tay lên bàn, nhìn dòng nước chảy, tiếng nói rời rạc.

- Hồi còn nhỏ vui quá. Cả bọn chỉ có quả  banh lá chuối mà chơi không biết chán. Bây giờ thì bọn bạn bè chúng nó chết hết nhiều rồi. Tao không biết đánh mãi rồi còn ai đâu mà đánh. Ngày xưa tao mơ được nối nghiệp cha tao làm thợ may nhưng bây giờ thì bỏ làng đi lính và chứa điếm. Thật không ngờ phải không mày?
- Chúng mình mới trên hai mươi đã thấy già quá rồi. Người ta còn trẻ khi còn tin vào tương lai, với bọn mình tương lai thực là mù mịt. Chẳng còn tin được gì cả.

Hắn dốc chai rượu lệch bên vành ly, nốc cạn, đầu càng trĩu chúi về phía trước.

- Kệ cha nó ngày mai, nói làm chó gì! Tao có hai đứa con, một đứa sứt môi,một đứa mắt đục như bãi đờm. Người ta bảo tao hoặc vợ bị giang mai. Kệ cha nó, đếch cần. Tao ném nó cho xã hội, cho tương lai của những ngày hậu chiến đó. Tao thì không mong muốn gì cả, đánh thì đánh, giết thì giết. Tất cả như một giấc ngủ. Hắn ôm sát chai rượu vào người, đầu cúi sát xuống. Bên kia đồi nắng quét sáng một vùng, bên này quán lẻ, trời vẫn mưa. Mấy người khách vừa vào quán đi luôn ra sau tấm màn vải. Tiếng đấm nhau thồm thộp. Tiếng cười rúc rích. Đi với em đi anh, trời mưa “gầu” thúi “guột”. Hai trăm thôi.
- Thằng Huân giờ ở đâu rồi Thành? Cái thằng nhỏ có đôi mắt lúc nào cũng như chực khóc.
- Nó bị bên kia bắt khi nó về thăm vợ ở Quảng Ngãi. Nó là lính biệt kích. Nó liều quá, vừa có giấy phép là đi xe đò về thăm vợ và đứa con mới đầy tháng của nó.
- Được thả chưa?
- Nó chết rồi, năm ngoái, chặt đầu với một bản án ghim trên ngực áo. Để lại một vợ, một con. Bây giờ thì vợ nó làm cái công việc thường thức của những đàn bà là nạn nhân chiến tranh “thân thể đàn bà chia làm bốn phần”. Phần nào cũng cần cho cuộc chiến này cả. Khốn nạn !

Tôi rít một hơi thuốc dài, buồn muốn khóc. Những thằng bạn trong làng ngày xưa bây giờ như thế đó sao.Thời gian quá nhanh , mới ngày nào.

- Bây giờ thì có phải chúng ta đã chọn lựa, ở về phía nào và làm gì trong cuộc chiến này ? - Thành nói.

Thành chồm tới nắm lấy tay tôi lắc mạnh ,tóc hắn xòe trên trán nhềm nhệp ướt, môi trề ra.

- Tao không biết nữa, tao nghĩ rằng chúng ta đã một lần vượt qua lằn mức. Đã một lần chọn lựa. Mày biết, mày nhớ đến tấm bia đó không?
- Làm sao tao quên được những ngày thơ ấu đó. Chúng ta đã có một tuổi thơ đẹp, nghèo đói mà đẹp; sợ hãi, khốn cùng mà vui … rồi bất chợt, chúng ta lớn lên, như bầy cừu be be chạy theo cái đuôi con cừu đi trước. Lịch sử nó là trò chơi quái ác của một số người có chủ ý .Tưởng rằng đã quên hết rồi sao ?

Thành buông tay tôi ngồi thẫn thờ nhìn ra ngoài trời. Những điều ray rứt bấy lâu trong tâm hồn tôi bây giờ lại có dịp trồi lên, cày xới. Chuyện tấm bia, một kỷ niệm ấu thơ khép nép nằm sâu kín trong âm thanh cuồng nộ của chiến tranh. Tôi muốn nghĩ đến một cái gì sau những ý nghĩa bình thường đó, để tôi tìm thấy được sự bình an trong cuộc phân tranh này.

Tháng mười năm 1954, lính  quốc gia và Pháp vào tiếp thu vùng tôi ở. Suốt chín năm kháng chiến chúng tôi sống  ngoài vùng bị chiếm,vùng kháng chiến liên-khu V.. Trước khi bộ đội và một số cán bộ đi tập kết , đồng bào được họp lại, từ giã và hứa hẹn ngày về. Tôi và Thành ở trong tiểu đội thiếu nhi liên lạc, tiểu đội có 12 thằng nhỏ từ 10 đến 14 tuổi. Tiểu đội chúng tôi được giao nhiệm vụ giữ tấm bia vôi ở chợ. Tấm bia viết một mặt “ HCM muôn năm”, một mặt “ chuẩn bị tổng phản công ”. Tôi nhớ anh đội trưởng thiếu nhi tối hôm trước họp lại dặn dò :

- Chúng ta đã bao năm tháng chiến đấu nhọc nhằn vì độc lập, vì nhân dân… nay  các em hãy  giữ tấm bia này…

Đã bao năm tuổi thơ, tôi lớn lên và bú mớm cái hình ảnh anh hùng đó. Mấy năm đói kém vồ vập gọt mòn những thân thể gầy nhom, những đôi mắt thao láo. Bốn năm rồi ăn những chạc khoai, nhui nhủi trong hầm như loài bò sát, chúng tôi thèm những bát cơm không ghế sắn khoai, thèm một giấc ngủ yên ắng không rền tiếng pháo kích, tiếng máy bay gầm rú từ phi-trường Đà Nẵng lao vào bắn phá. Chúng tôi gìn giữ tấm bia vôi như giữ niềm tin sót lại của chín năm dật dờ trong bom đạn. Nghe tin nơi nào đó, chiến thắng Điện Biên vang dội, nghe tin quân thù đã thua trận đầu hàng …

Mùa Đông năm Thìn, một cơn bão lạ thổi qua, quần quật suốt mấy ngày đêm. Khi ngớt gió, lá cây xơ xác xám vàng như mùa thu tang tóc tuốt sạch lớp lớp lá xanh. Tiêu điều bao phủ thôn xóm, gió từ ngoài biển thổi thốc vào, theo dòng sông Thu chạy dài lên hòn đá Dựng. Một mùa xuân tê tái lịm buồn trong lớp lớp người như ngầy ngật để  sống, uể oải trong cuộc chiến không cân sức. Từ sáng đến tối, từng đoàn máy bay đảo vòng; tiếng kẻng báo động liên tục, tới tấp, rồi chui xuống hầm, rồi nằm bẹp dí nghe rền vang bom đạn .Hình ảnh lù lù như thần chết của chiếc máy bay 5 động cơ màu đen xám  bay rà trên quốc lộ xả liên thanh bất cứ một cử động nào của người hay thú vật… Chỉ trên mười tuổi, tôi đã thấy xác chết banh ra vì máy bay Pháp bắn xả xuống làng, tôi đã thấy mấy người làng chết đói khạc ra máu vì nuốt bông cỏ và trái mắm  trong mùa hè năm 53… Những con bò xiêu vẹo đổ gục ở cổng làng vì bệnh và đói, đám người cầm rổ rá thao láo ngồi vây quanh con bò da bọc xương đang thoi thóp, chờ xả thịt chia phần … Tôi đã thấy cha tôi, da bọc xương trong bộ đồ vải màu chàm, ngồi sau gốc cây mít khóc run bần bật sau khi đi hốt xác ông nôi và các cô tan tác vì một trái bom na-pan máy bay giặc thả trên nóc hầm … Tôi đã thấy mẹ tôi quầy quả gánh lá chè khô đi chân trần trên đường cát cháy bỏng, vừa đi vừa chạy lúp xúp tìm đám cỏ khô nhảy lên tránh cát  nóng rát ,tay cầm miếng mo cau khô chưa kịp thả xuống tránh cát nóng.

Khốn khổ và căm thù cày xới tuổi thơ chúng tôi biết bao nhiêu khi đón chờ những đoàn quân tiếp thu ồ ạt kéo vào làng. Lần đầu tiên trên đời chúng tôi thấy chiếc xe hơi, thấy lon sữa, thấy ổ bánh mì, thấy hạt gạo trắng xay máy. Chúng tôi 12 đứa, thằng Lưu làm tiểu đội trưởng - 14 tuổi - thằng Thành là phó. Tất cả đều bận quần ngắn, áo cụt vải ta đen (một thứ vải nội hóa), rách bươm ra. Áo bỏ trong quần, một dây chuối cột ngang đeo một cái mỏ tre, tay cầm gậy ngắn.

Cả tiểu đội ngồi xoay tròn quanh tấm bia vôi, bảo vệ “đến hơi thở cuối cùng”. Tay cầm chắc cây gậy, chúng tôi trố mắt nhìn những người lính Pháp, Việt. Tôi thấy lạnh người, hình ảnh những thằng Pháp hiếp dâm, mổ bụng được nghe anh thông tin xã nói mỗi tối đã mấy năm rồi, hình ảnh những khối sắt gầm rú trên bầu trời lao xuống trong biển lửa bom na-pan, với những tiếng nổ chát chúa! Trước mắt mấy thằng bé chúng tôi là những ông Tây bằng xương thịt, tay chân tôi run lẩy bẩy, hai răng cứ cầm cập, độp vào nhau.

Lính đến vây quanh tấm bia, dân làng kéo nhau đứng quanh nhìn. Tôi thoáng thấy bóng anh đội trưởng thiếu nhi đang bồng con đứng lẫn trong dân chúng, vài anh du kích bồng con đứng nhìn, im lặng. Tôi lắm lét nhìn qua thằng Lưu, thằng Thành, thằng Huân. Thành nắm lấy tay tôi nói nhỏ: đừng sợ mày. Thằng Huân, con ông thợ Thiết, nhỏ nhất, mới chín tuổi, run anh ách bên tôi, nước mắt chảy dài trên má. Thằng Lưu lấy tinh thần hô lớn câu khẩu hiệu “HCM muôn năm”! Mười hai thằng bé lại hô to, rồi im thin thít ngồi chờ. Mấy người lính chỉ trỏ cười và chửi tục. Một anh lính trẻ đến gần chúng tôi:

- Các em đứng dậy cho các anh quét tấm bia này, viết câu khẩu hiệu khác. Cái này không hợp nữa, bây giờ chính phủ quốc gia đến với đồng bào…