Hai người bước lên chiếc cầu màu hồng tươi đưa ra ngôi nhà thủy tạ bát giác nên thơ ở giữa hồ. Mộng Ngọc nắm tay chàng thỏ thẻ:
- Coi kìa anh! cặp cá lội song song đó có đẹp đôi như mình không anh?
Tùng tìm cách lảng tránh sang đề tài khác:
- Ơ! vùng đất nầy lập vườn cây ăn trái coi bộ thành công! Thửa vườn xoài ở kế bên đây đơm trái sai oằn thấy mà ham! Có lẽ, nhờ vậy họ mới xây căn nhà ngói nhỏ xinh xắn làm sao á!
- Đâu phải nhờ hoa lợi sở vườn anh!, - giọng nàng đượm mùi chua chát – tiền của cô con gái làm đĩ cho lính Mỹ ở Pleiku gởi về cất nhà đó anh!
Thấy vẻ mặt ngỡ ngàng của Tùng, cô ta bổ túc với giọng châm biếm:
- Thời buổi nầy đĩ là nhứt hạng trên đời anh ạ!
Rồi cô lại giở trò ngâm nga tao đàn mùi rệu:
- Anh đi lính! Anh làm trung sĩ!
Em ở nhà, lấy Mỹ nuôi son.
Mai nầy yên nước yên non
Anh về, anh có Mỹ con anh bồng![1]
Tùng vốn không cảm tình với bài thơ mà mấy ông nhà báo hùa nhau rêu rao là ca dao thời đại để sỉ vả kẻ buôn hương bán phấn. Thật ra, họ chỉ là nạn nhân của xã hội đầy bẫy rập, bấp bênh, đáng thương xót hơn độc cay đay nghiến. Tùng cũng hơi khó chịu về lời lẽ mạ lỵ, người láng giềng vắng mặt của Mộng Ngọc, vả chăng, chàng nghĩ “lấy Mỹ nuôi con còn có lương tâm hơn hạng lấy quan quyền để làm áp phe” nhiều lắm. Tùng lơ lửng góp ý:
- Kể ra! Làm nghề mãi dâm mà xây cất được ngôi nhà cho cha mẹ thì cũng đáng khen đấy chứ!
Rồi không đợi cho cô nàng trở lại đề tài nầy nữa, Tùng chuyển hướng:
- Bác Văn Thành thật là sành sõi! phối hợp được nghệ thuật kiến trúc Đông Tây, nên ngôi biệt thự thì sang trọng, quí giá, còn hồ sen nầy lại trang nhã, nên thơ.
Được Tùng vô tình khơi dậy niềm tự hào của gia đình, người đẹp hứng thú khoe khoang cái giàu sang của họ. Nàng hướng dẫn giải thích tường tận: từ các loài hoa kiểng hiếm hoi trong vườn cho đến các vật dụng chưng bày tại phòng khách, thứ nào cũng đắc giá, sang trọng cả. Từ đó, Tùng chỉ cần khen ngợi, gợi chuyện để mời nàng nói, rồi chịu khó nghe, vẫn cảm thấy đỡ lúng túng hơn là phải thường trực đề phòng bị mê hoặc bởi đòn phép giai nhân.
Khi cơm nước đặt sẵn đã được nhà hàng mang tới, ngồi vào bàn ăn thấy vẻ mặt ông bạn tuy thỏa mãn mà cũng ra chiều mệt mỏi, Tùng yên chí sẽ được ra về êm thấm khi tiệc tàn.
Bất ngờ, khi Tùng đứng dậy từ giã, thì nàng Mộng Kiều lại ấp úng với viên đầu tỉnh:
- Anh nói giúp dùm tụi em đi!
- Mình là người nhà cả mà! Hai em cứ nhờ thẳng Ông Chánh án đi, ngần ngại làm gì!
Mộng Kiều ngọt ngào:
- Anh à! tụi em có việc nầy xin nhờ anh nhé: Ba em có tánh thương người, nghe họ khóc lóc năn nỉ mua dùm họ mấy mẫu vườn, mà bây giờ giá đất lên cao thì họ ngược ngạo mướn luật sư kiện đòi lấy lại. Anh nghĩ coi có tức không!
Tâm lý con người bao giờ cũng kể phần phải về mình nên Tùng trả lời phân hai:
- Nếu làm giấy tờ mua bán rõ ràng thì việc gì phải lo. Đâu ai có thể đổi trắng thay đen được.
Mộng Ngọc õng ẹo:
- Anh hứa giúp nghen anh! anh mà muốn như thế nào chả được!
Chừng như sợ Tùng chậm hiểu câu nói ỏm ờ của mình, nàng bổ túc:
- Ba em nói: “Tốn kém bao nhiêu chẳng nề hà, chớ chịu thua bọn ngu dốt mạt rệp đó thì tức lắm”.
Tùng nghiêm trang đáp:
- Thật ra, tòa án không có nhiều quyền hành như bên quân đội và hành chánh đâu cô. Bản án xét xử phải tuân theo luật lệ, viện dẫn lý do hợp lý, nếu không người ta chống án lên tòa trên lòi ra điểm gượng ép thì nguy lắm!
- Ơ! Thì anh cứ giúp dùm em dưới nầy đi! họ chống án thì đã có mấy anh tòa trên hứa rồi!
Ra về, cầm mảnh giấy ghi số vụ kiện mà người đẹp dúi vào tay, Tùng nóng lòng vào ngay văn phòng tìm cho ra hồ sơ vụ số 316H Nguyễn Văn Tý k/Hứa Văn Thành, để xem thử nội dung vụ kiện như thế nào mà người ta phải dày công vận động như thế.
Đúng như dự đoán, người đẹp đã dấu diếm sự thật. Đây chỉ là một vụ mãi lai thục (1), nghĩa là một vụ bán đất có quyền chuộc lại. Trong khế ước đã ghi rõ, người bán có quyền chuộc sở vườn trong thời hạn ba năm, nếu không vụ buôn bán sẽ trở thành thiệt thọ. Nguyên đơn Nguyễn Văn Tý đã mang tiền đến gặp nhà thầu Văn Thành xin chuộc ruộng đúng hạn, nhưng y lánh mặt, kiện ra Tòa thì luật sư của y cứ viện dẫn những lý lẽ mơ hồ xin mua đứt, đồng thời sử dụng thủ đoạn kéo cưa để tiếp tục hưởng hoa lợi sở vườn. Tùng đã soạn thảo bản án sẵn chờ hai ngày nữa sẽ tuyên, theo đó chàng tuy tuyên bố chấp thuận đơn xin chuộc ruộng của Nguyễn Văn Tý, nhưng không cho thi hành tạm. Giờ đây, hiểu rõ con người và đòn phép của gia đình Văn Thành, chàng thấy bản án cần phải thi hành ngày sau khi tuyên, dù có kháng cáo hay không. Và như vậy, thì họ sẽ không còn có thể sử dụng đồng tiền để xin đình hoãn kéo dài ở tòa trên cướp đoạt hoa lợi sở vườn thêm nữa.
Trong phiên tòa, hai người đẹp hiện diện hiu hiu tự đắc, thỉnh thoảng liếc mắt tình tứ nhìn chàng, yên chí nắm vững thắng lợi. Đến khi nghe chàng đọc án, hai nàng bỗng xìu mặt, hầm hầm bỏ đi một bước.
Tùng đang ngồi trong văn phòng[2] cẩn thận đọc từng hồ sơ phi phạm do Ty Cảnh Sát dẫn giải, trước khi chấp cung. Tùng bỗng chú ý đến một hồ sơ hơi bất thường. Nghi can Nguyễn Thị Hai, bị bắt về tội hành nghề mãi dâm, tuy nhận tội đã hành nghề mãi dâm tại Pleiku nhưng phủ nhận hành nghề nầy tại địa phương. Điểm kỳ lạ là nhân viên sở kiểm tục đã bắt giữ y thị tại bến xe đi Saigon, chớ không phải tại một khách sạn, một thanh lâu hoặc một nơi có thể hành lạc được. Nguyên tội hành nghề mãi dâm chỉ hội đủ yếu tố cấu thành tội phạm, nếu sự bán dâm mang tính chất thường xuyên. Do đó, theo luật lệ, nhân viên kiểm tục phải có hai báo cáo khác nhau chứng minh đã bắt gặp người đàn bà dâm hai lần riêng biệt thì mới hợp lẽ. Tuy thông thường, do sự yêu cầu yểm trợ chánh sách lành mạnh hóa xã hội, tòa án dễ dãi không đòi cảnh sát trưng đủ bằng chứng về yếu tố thường xuyên, nhưng ít ra cảnh sát cũng bắt nghi phạm quả tang đang hành lạc, đang rước khách tại một khách sạn, một động thanh lâu…, chớ không hề có trường hợp bắt người đang ngồi trên xe đò chờ đi Saigon như thế nầy cả. Nghi ngờ có việc ám muội, Tùng điện thoại gọi viên đại úy trưởng phòng cảnh sát tư pháp cảnh cáo việc làm tắc trách của y, thì viên sĩ quan trẻ cuống quít:
- Thưa ông Chánh án, vụ nầy liên hệ đến cô Mộng Kiều, nên… nên thượng cấp ép tụi em làm, chớ em cũng biết người ta đâu có tội tình gì!

Tùng biết thượng cấp nào đã chỉ thị rồi, nên không nỡ khiển trách viên sĩ quan cảnh sát, chàng ra lịnh cho gọi nghi phạm vào để tìm hiểu bí ẩn bên trong. Người con gái gầy gò tiều tụy, nhan sắc tầm thường, không có gì hấp dẫn để thu hút khách làng chơi. Không hiểu cô ta bị đánh đập hay dọa nạt như thế nào, mà lại dại khờ thú tội hành nghề mãi dâm cho lính Mỹ tại Pleiku. Chàng khoác tay cho người lính hầu cận ra ngoài để tránh cho cô gái khỏi thẹn thùng, rồi nhỏ nhẹ lên tiếng:
- Xin chị yên tâm. Chị vô tội nên tôi sẽ trả tự do cho chị liền bây giờ. Nhưng tôi có vài việc muốn hiểu biết riêng nên yêu cầu chị khai hoàn toàn thật những điểm nầy…
- Dạ!
- Chị có hành nghề mãi dâm không?
- Dạ có! Nhưng con chỉ làm nghề nầy ở Pleiku, chớ không tại tỉnh nhà!
- Có thật không hành nghề tại đây không?
- Dạ! Con làm nghề xấu xa nầy phải dấu diếm ba má. Ổng bả biết chắc dám tự tử mà chết, thì làm sao con dám làm ăn ở đây được!
- Thế chị có thù oán gì với ai không?
- Dạ không! Dạ nhân dịp về thăm nhà, con ở lại thêm vài ngày chờ nghe xử vụ kiện sở vườn của ba con, mà chỉ lẩn quẩn trong làng mà thôi. Không ngờ hôm sau, ra bến xe đò vừa mua vé đi Saigon, thì bị cảnh sát bắt!
- Vụ kiện đó có phải là vụ Nguyễn Văn Tý xin chuộc sở vườn phải không?
- Dạ phải!
Biết rõ nguyên do thúc đẩy đám Mộng Kiều nhẫn tâm hại người, Tùng lại tò mò muốn hiểu biết thêm chi tiết về cuộc đời của cô gái đáng thương, nên hỏi tiếp:
- Chị có thể cho tôi biết hoàn cảnh nào đưa đẩy chị vào nghề nầy?
- Dạ con muốn trả nợ cho gia đình.
- Chị có thể kể rõ đầu đuôi ra được không?
- Chồng con là một trung sĩ địa phương quân tại tỉnh Chương Thiện, phải tác chiến rất hiểm nghèo. Ba con thương rể, năn nỉ ông Văn Thành vận động cho về chỗ an toàn, thì người ta đòi một trăm năm mươi ngàn đồng. Ba không sẵn tiền, đành năn nỉ ông Văn Thành mượn đỡ trong hạn ba năm. Ông Văn Thành tính vốn lời là ba trăm ngàn, rồi buộc ba làm giấy tờ thục ruộng, nói là để tượng trưng vậy thôi. Tin tưởng người đồng hương ba ký tên ngay, vì ba độ chừng, với hoa lợi sở vườn chỉ cần hai năm cũng đủ sức trả nợ rồi. Không ngờ sau đó ông Văn Thành lại trưng giấy tờ ra chứng minh ba thục ruộng, chớ không phải vay nợ, để tranh đoạt hoa lợi sở vườn. Từ đó, gia đình con điêu đứng vì mất hoa lợi thì sự nghiệp tiêu tan chớ đâu còn phương tiện chuộc ruộng nỗi. Họa vô đơn chí, tiểu khu Chương Thiện có vài thay đổi nhân sự, người mới đến đòi chồng con chi tiền trà nước hàng tháng. Vì không chạy đâu đủ tiền để “đóng hụi chết”[3] , chồng con lại bị chuyển ra đơn vị tác chiến, rồi tử trận. Đau khổ tang chồng, về nhà lại chứng kiến hoàn cảnh cơ cực của gia đình, nên con nén thương đau theo bạn bè ra Trung dùng tiền tử tuất làm vốn buôn bán lo cho gia đình. Không ngờ, thiếu kinh nghiệm nên buôn bán thua lỗ hoài, rồi lần lần cụt vốn. Trong hoàn cảnh tuyệt vọng không lối thoát, con nhắm mắt đi làm nghề nầy, nhờ vậy mới có đủ tiền chuộc ruộng, xây lại nhà cho ba má và cho đứa em đi học tại Saigon…
- Thế hàng tháng chị kiếm được bao nhiêu mà có thể gởi về nhà lo lắng nhiều thứ quá vậy?
- Dạ! mỗi tháng được chừng tám mươi ngàn, con gởi hết về nhà, vì ở đó người ta nuôi ăn, nuôi ở rồi…
Tùng là nhân viên cao cấp, lương hàng tháng ba mươi ngàn đồng, thương mẹ lắm mỗi tháng gởi về ba ngàn là quá sức rồi, không ngờ cô gái nầy lại hi sinh đến chừng đó, thật đáng khâm phục. Chịu ảnh hưởng từ quyển tiểu thuyết người anh cả của Lê Văn Trương, theo đó người anh đã hy sinh nuôi các em học thành tài, để rồi bị các em bội bạc khinh khi, Tùng đâm ra lẩm cẩm lo lắng cho số phận cô gái hi sinh mù quáng nầy. Chàng bèn gợi cho cô ta ý nghĩ dự phòng tương lai bản thân:
- Chị gởi tiền về cho cha mẹ, thì tiền nầy trở thành của chung. Mà ngành nghề của chị đâu kéo dài lâu được, rủi ro chị không làm ra tiền, mà đám em ai cũng có gia đình nấy, ai sẽ lo cho chị đây. Vậy chị cũng nên có vốn liếng riêng. Hàng tháng chị gởi một phần cho cha mẹ và giữ phần nào cho tương lai của mình. Tôi đề nghị chị mở chương mục tiết kiệm tại ngân hàng hoặc mua một số vàng hủ thân về già…
- Dạ thưa đời con đâu đáng gì mà con phải giữ lại cho con nữa!
- Nầy chị!… ơ…
Tùng tuy không phải là người xấu, nhưng khi phải hy sinh, phải bố thí thì so đo, tính toán cặn kẽ… nên định cố gắng tiếp tục thuyết phục cô gái nghe theo đề nghị của mình. Tuy nhiên, vừa mở miệng thì chàng khựng lại sượng sùng vì cảm thấy nhân phẩm của mình thua xa nhân phẩm của người đối diện. Cô gái đã hi sinh theo tinh thần ba la mật, cho tất cả mà không so đo suy tính hơn thiệt, chớ không phải hành động với tâm phân biệt tầm thường như chàng. Tùng cảm phục cô gái và thấy mình không thể mang cái tâm lượng hẹp hòi của mình để “dạy” người có tâm lượng bồ tát được. Tùng đành chuyển câu nói nửa chừng sang chuyện khác:
- Ơ! Có phải nhà chị ở cạnh chùa Phước Thạnh không? Thỉnh thoảng chị có đến chùa chớ?
- Dạ có! Lễ Vu Lan rồi con ở chùa cả ngày!
- Ủa, tôi cũng đến dự lễ sao không gặp chị!
- Dạ con chỉ lẩn quẩn tại bếp làm công quả, chớ không dám lên khách đường hay chánh điện!
Tùng lại định mở miệng “dạy đời” là đến chùa thì ai cũng như ai, cứ lên chánh điện mà tụng kinh lễ Phật. Thế nhưng, một lần nữa, Tùng cảm giác rằng mình đã “hố nặng”, vì chợt hiểu rằng bất cứ hình thức nào trong sinh hoạt Phật giáo đều chỉ nhằm mục đích tu tâm. Ở nhà bếp khiêm cung công quả mà tu sửa tâm hữu hiệu thì giá trị gắp trăm ngàn lần kẻ vênh váo nơi chánh điện, gõ mõ chuông to, tụng kinh lớn…, mà tâm thì vẫn buông lung chạy theo danh sắc… Hình ảnh của dì Diệu Hạnh, dì tư Rỗ, chị Nguyễn Thị Hai… suốt đời âm thầm công quả, cần cù và hoan hỉ phục vụ cho chúng sanh an vui tu tập… bỗng sáng ngời, cao cả, tột cùng. Sự hiện hữu của họ, những vị bồ tát vô danh đó, vô cùng cần thiết cho đời, vì Tùng nghĩ, nếu vắng hình bóng họ có lẽ ngôi chùa sẽ giảm đi phần sinh khí và việc hoằng pháp cũng hạn hẹp lu mờ.
Không còn gì để nói, Tùng đứng lên tề chỉnh tiễn khách.
- Bây giờ, chị có thể tự do ra về. Tôi đã liên lạc với cảnh sát ngăn chận không cho họ tìm cách hãm hại chị nữa. Xin chị yên tâm.
Rồi có lẽ do thói quen hay do lòng kính trọng nảy sinh mà chàng bỗng chấp hai tay lại nghiêm trang chào, lối chào của Phật tử với nhau. Chàng thầm niệm:
“Sen búp xin tặng người
Một vị Phật tương lai”.[4]
Người con gái tiều tụy lầm lủi đi ra, nhưng từ thân hình còm cõi, bệ rạc đó Tùng thấy hiện rõ một đóa hoa nhân phẩm thanh cao, tinh khiết… như đóa sen trắng vươn mình ra khỏi vũng bùn nhơ.
Tháng 03.1991
Ghi chú:
Để tránh ngộ nhận, tác giả xin xác định là ngoài nhân vật chánh: cô gái quê tại An Giang, hi sinh thân xác mình hành nghề mãi dâm tại Pleiku để tạo vườn, xây nhà cho cha mẹ và nuôi em đi học là sự kiện có thật, những nhân vật và sự kiện khác trong truyện đều là chuyện tưởng tượng.
Chú Thích :
[1] Mãi lai thục là một thể chế đặc biệt của luật lệ điền sản Việt Nam, theo đó, người bán có quyền chuộc lại ruộng trong một thời gian giao kết (nếu khế ước không rõ rệt, thời gian nầy là 30 năm). Quá hạn, nếu người bán không chuộc ruộng, việc mua bán mới trở thành thiệt thọ. Trong thời gian chưa chuộc ruộng, hoa lợi sở đất do người mua thụ hưởng. Chủ nợ có thể lợi dụng thể chế nầy, ép con nợ làm văn tự mãi lai thục, để dễ dàng chiếm đoạt tài sản con nợ thiếu phương tiện trả, mà khỏi phải kiện thưa rườm rà.
Khác với mãi lai thục, các thể chế tương tợ để đương, để áp hay ốp bộ, người chủ nợ chỉ giữ quyền ưu tiên trên sở đất, ngăn chận việc bán đất, nhưng con nợ vẫn là sợ hữu chủ và hưởng hoa lợi sở đất. Nợ đáo hạn không thanh toán, chủ nợ phải đưa ra Tòa xin phát mãi sở đất đề thu hồi nợ.
[2] Mãi lai thục là một thể chế đặc biệt của luật lệ điền sản Việt Nam, theo đó, người bán có quyền chuộc lại ruộng trong một thời gian giao kết (nếu khế ước không rõ rệt, thời gian nầy là 30 năm). Quá hạn, nếu người bán không chuộc ruộng, việc mua bán mới trở thành thiệt thọ. Trong thời gian chưa chuộc ruộng, hoa lợi sở đất do người mua thụ hưởng. Chủ nợ có thể lợi dụng thể chế nầy, ép con nợ làm văn tự mãi lai thục, để dễ dàng chiếm đoạt tài sản con nợ thiếu phương tiện trả, mà khỏi phải kiện thưa rườm rà.
Khác với mãi lai thục, các thể chế tương tợ để đương, để áp hay ốp bộ, người chủ nợ chỉ giữ quyền ưu tiên trên sở đất, ngăn chận việc bán đất, nhưng con nợ vẫn là sợ hữu chủ và hưởng hoa lợi sở đất. Nợ đáo hạn không thanh toán, chủ nợ phải đưa ra Tòa xin phát mãi sở đất đề thu hồi nợ.
[3] Mãi lai thục là một thể chế đặc biệt của luật lệ điền sản Việt Nam, theo đó, người bán có quyền chuộc lại ruộng trong một thời gian giao kết (nếu khế ước không rõ rệt, thời gian nầy là 30 năm). Quá hạn, nếu người bán không chuộc ruộng, việc mua bán mới trở thành thiệt thọ. Trong thời gian chưa chuộc ruộng, hoa lợi sở đất do người mua thụ hưởng. Chủ nợ có thể lợi dụng thể chế nầy, ép con nợ làm văn tự mãi lai thục, để dễ dàng chiếm đoạt tài sản con nợ thiếu phương tiện trả, mà khỏi phải kiện thưa rườm rà.
Khác với mãi lai thục, các thể chế tương tợ để đương, để áp hay ốp bộ, người chủ nợ chỉ giữ quyền ưu tiên trên sở đất, ngăn chận việc bán đất, nhưng con nợ vẫn là sợ hữu chủ và hưởng hoa lợi sở đất. Nợ đáo hạn không thanh toán, chủ nợ phải đưa ra Tòa xin phát mãi sở đất đề thu hồi nợ.
[4] Mãi lai thục là một thể chế đặc biệt của luật lệ điền sản Việt Nam, theo đó, người bán có quyền chuộc lại ruộng trong một thời gian giao kết (nếu khế ước không rõ rệt, thời gian nầy là 30 năm). Quá hạn, nếu người bán không chuộc ruộng, việc mua bán mới trở thành thiệt thọ. Trong thời gian chưa chuộc ruộng, hoa lợi sở đất do người mua thụ hưởng. Chủ nợ có thể lợi dụng thể chế nầy, ép con nợ làm văn tự mãi lai thục, để dễ dàng chiếm đoạt tài sản con nợ thiếu phương tiện trả, mà khỏi phải kiện thưa rườm rà.